De belangrijkste activiteiten van een pensioenfonds zijn: premie innen, beleggen, pensioenen uitkeren. Sociale partners komen overeen welke pensioentoezegging wordt gedaan en dragen de uitvoering hiervan over aan het pensioenfonds. Het pensioenfonds bepaalt tegen welke premie (en met welk risico) de pensioentoezegging kan worden uitgevoerd. Stelregel daarbij is dat onvoorwaardelijke toezeggingen gewaardeerd worden tegen risicovrije rentes, en voorwaardelijke toezeggingen (indexatie) gefinancierd kunnen worden op basis van verwachte rendementen inclusief de vergoeding die verwacht wordt voor het nemen van beleggingsrisico. Onder andere vanwege het steeds maar lagere niveau van de risicovrije rente staat dit financieringsstelsel meer en meer onder druk.

Vanwege het recente advies van de commissie parameters zullen veel pensioenfondsen hun premiestelling binnen nu en twee jaar grondig herijken. En mogelijk moet dat premiebeleid ook drastisch veranderen wanneer een ander akkoord wordt bereikt over wijziging van het pensioenstelsel.

Wat wordt eigenlijk de rol van de certificerend actuaris hierbij? In dit artikel gaan wij hierop nader in.

Werkzaamheden certificerend actuaris

Momenteel ligt het financiële toetsingskader voor (ondernemings- en bedrijfstakpensioen) pensioenfondsen vast in de artikelen 126 tot en 150 van de Pensioenwet. Daarvan zijn de artikelen 141 tot en met 150 gereserveerd voor organisatorische regels en artikel 126 tot en met 140 voor het cijfermatige deel.

Actuariële certificering lijkt in principe een beperkte taak: beoordeel of het pensioenfonds voldoet aan artikel 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. Dat wil zeggen slechts 15 van de meer dan 220 artikelen van de Pensioenwet. Voor wat betreft de premie die het pensioenfonds heft, beoordeelt de waarmerkend actuaris of die voldoet aan de wettelijke regels daarvoor in artikel 128 en 129 van de Pensioenwet. Er wordt van de certificerend actuaris bijvoorbeeld niet gevraagd of de premiestelling voldoet aan bijvoorbeeld artikel 105: de bij het pensioenfonds betrokken deelnemers, gewezen deelnemers, andere aanspraakgerechtigden, de pensioengerechtigden en de werkgever moeten zich op evenwichtige wijze vertegenwoordigd kunnen voelen.

Maar een certificerend actuaris is gewend en in staat om veel aspecten van het pensioenfondsbedrijf te beoordelen. Over het algemeen zijn actuarissen die optreden als waarmerkend actuaris ook – bij andere pensioenfondsen - adviseur of tenminste toch actuarieel adviseur. Zij zijn gewend om veel beleidsstukken en rapportages in samenhang te beoordelen. In de praktijk geeft menig certificerend actuaris in de aanbevelende sfeer aandacht aan verschillende aspecten die opvallen tijdens zijn werkzaamheden in het kader van de certificering.

De premiestelling heeft bijvoorbeeld ook een relatie met het indexatiebeleid en daarmee ook met de communicatie van het pensioenfonds. Als het pensioenfonds in de communicatie-uitingen onvoorwaardelijke toezeggingen suggereert (in tegenstelling tot de voorwaardelijke toezeggingen in de overeenkomsten en reglementen), kunnen er verwachtingen zijn gewekt, zijn voorwaardelijke toezeggingen mogelijk minder voorwaardelijk geworden en moeten die op basis van de aard van deze toezegging worden gewaardeerd en gefinancierd. Een ander voorbeeld is dat in de beoordeling van artikel 134 van de Pensioenwet bij dreigende kortingen ook het beoordelen hoort of alle sturingsmiddelen – inclusief premie als sturingsmiddel - wel zijn ingezet.

Verandering werkzaamheden

Bij de invoering van IORP II in de Nederlandse wet begin dit jaar is al veel geschreven over het toebedelen van de actuariële functie aan de certificerend actuaris. De politiek en de actuarissen zelf vinden dat een logische oplossing. Al was het alleen maar omdat het uitermate kostenefficiënt is en de actuaris daartoe in staat wordt geacht. Het is daarbij noodzakelijk om de onafhankelijkheid van de certificerend actuaris te bewaken, maar zolang het gaat om beoordelend werk is dat wat ons betreft goed mogelijk. Er is nog wat minder aandacht geweest voor de benodigde competenties van de actuariële sleutelfunctiehouder. Wij hebben de competenties van de actuaris erbij gepakt en die gelegd naast de competenties die DNB nodig vindt bij een actuarieel functiehouder. Wellicht niet toevallig is daar veel overlap tussen. Wij zien in de door DNB genoemde competenties elementen terugkomen die zeer goed matchen met de formuleringen in het Beroepsprofiel van de actuaris van het Koninklijk Actuarieel Genootschap (KAG). Wij hebben er een paar naast elkaar gezet in het onderstaande overzicht:

Interessant is dat in het Beroepsprofiel van het KAG ook uitdrukkelijk staat: ‘U baseert uw oordeelsvorming op pragmatische afwegingen en een belangenafweging.’ Dat moet hij/zij dus reeds kunnen.

Conclusie

Wij verwachten dat de certificerend actuaris, die tevens actuarieel functiehouder is, steeds eerder betrokken wordt bij bijvoorbeeld de premiestelling. En dan gaat het niet langer alleen of aan de harde cijfermatige vereisten van de wet wordt voldaan, maar ook of er wel sprake is van evenwichtige belangenafweging (PW105), en of het wel past bij de risicohouding die sociale partners (PW 102a) hebben vastgesteld. Dat zijn beide open normen die meer van de competenties van de actuaris vragen dan nodig bij de actuariële certificering vóór de invoering van IORP II. Een goede actuaris is daartoe voorbereid en bij uitstek in staat om dat te doen.